Ar-Ge Reform Kanunu olarak bildiğimiz ve gerek teknoloji geliştirme bölgelerinde gerekse de Ar-Ge merkezlerinde gerçekleştirilen Ar-Ge faaliyetleri ile ilgili yeni düzenlemeler getiren 6676 sayılı Kanun 1 Mart 2016 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanun’un yürürlüğe girmesinden sonra söz konusu yeni düzenlemelerden etkilenen 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ve Uygulama Yönetmeliği’nde de beklenen değişiklikler yapılmıştır.
Yeni 5746 sayılı Kanun’un Uygulama Yönetmeliği 10.08.2016 tarihinde ve 29797 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanmıştır. Değişiklik yapılan konular, teşviklerde ve istisnalarda dikkat edilmesi gereken hususlar, söz konusu destek ve teşviklerden yararlanma şartlarında meydana gelen değişikliler için önemli başlıklarla ilgli derlenen özet aşağıdadır.
1. Tanımlarda Yapılan Düzenlemeler
a. 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’da tasarım faaliyetlerinin de desteklenmesi için gerekli değişiklikler yapılmış ve kanunla sağlanan tüm destek, teşvik, indirim ve istisnalardan tasarım faaliyetlerinin de faydalanması sağlanmıştır. Bu kapsamda Kanun ve Uygulama Yönetmeliği’nin ismi değişmekle birlikte “Tasarım Faaliyeti”, “Tasarım Merkezi”, “Tasarım Personeli”, “Tasarımcı”, “Tasarım Projesi” tanımları yönetmeliğe eklenerek Kanun’da yapılan değişiklikler yönetmeliğe yansıtılmıştır. Yönetmelikle beklenen tasarım faaliyetlerinin kapsamının ne olduğu hususu “Tasarım Sayılmayan Faaliyetler” açıklanarak belirlenmiştir.
b. 5746 sayılı Kanun kapsamındaki destek ve teşvik unsurlarına Gümrük Vergisi İstisnası da eklenmiş bu kapsamda Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın geliştirmiş olduğu “Tek Pencere Sistemi” tanımı yönetmeliğe ilave edilmiş ve bu istisna ikincil düzenleme ile uygulanabilir hale getirilmiştir.
2. Ar-Ge ve Tasarım Merkezi Başvuru Şartlarında Yapılan Değişiklikler
a. Ar-Ge ve Tasarım merkezleri başvurularında en önemli kriter olan personel yeter sayısı hususunda sektörlere göre farklılık gösterebileceği konusunda yetki Bakanlar Kurulu’na verilmiş olup, bu yetki yönetmeliğe yansıtılmıştır. Henüz Bakanlar Kurulu bu yetkiye istinaden bir düzenleme yapmamış Ar-Ge merkezi yeter sayısı 30, tasarım merkezi yeter sayısı 10 tam zaman eş değer personel sayısı olarak uygulama devam etmektedir.
b. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde (TGB) daha önce Ar-Ge Merkezleri kurulmasına müsaade edilmezken yeni yönetmelikle bu sınırlama kaldırılmıştır. TGB içerisinde Ar-Ge ve tasarım merkezleri kurulmasına imkân verilmiştir.
3. Personele İlişkin Teşviklerdeki Değişiklikler ve Yönetmeliğe Yansımaları
a. Gelir Vergisi Teşvik Oranlarında Artış
5746 sayılı Kanun kapsamındaki Ar-Ge, destek ve tasarım personelleri için gelir vergisi teşvik oranları arttırılmış, kanun kapsamına giren tüm firmalar beyanlarını 2016 yılının mart ayından itibaren arttırılan teşvik oranları üzerinden yapabilmiştir. Gelir vergisi teşvik oranları ile ilgili kanundaki bu değişiklik yönetmeliğe de yansıtılmıştır. Değişiklik sonrası teşvik oranları aşağıdaki gibidir;
i. Doktoralı olan ve Temel Bilimlerden (Matematik, Fizik, Kimya ve Biyoloji) birinde en az yüksek lisans derecesine sahip olanlar için %95
ii. Yüksek lisanslı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde lisans derecesine sahip olanlar için %90
iii. Diğerleri için % 80 olarak değiştirilmiştir.
b. Proje Kapsamında Ar-Ge ve Tasarım Merkezi Dışında Geçirilen Sürelerin İstisnaya Tabi Olması
Ar-Ge Reform Kanunu sonrası Ar-Ge ve tasarım merkezi dışında geçirilen sürelere ilişkin ücretlerin yüzde yüzünü aşmamak şartıyla Bakanlar Kurulunca ayrı ayrı veya birlikte belirlenecek kısmının gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilebileceği beyan edilmiş ve bu değişiklik yönetmelikte yerini almıştır. Fakat uygulama için Bakanları Kurulu kararını beklemeye devam ediyoruz.
Dışarıda geçirilen süreler kapsamında net olan uygulama ise; bu merkezlerde yürütülen projelerle doğrudan ilgili olması şartıyla ve yine bu merkezlerde 1 yıldan daha fazla süredir çalışan ve yüksek lisanslılar için 1,5 yıl, doktora yapanlar içinse 2 yılı aşmamak kaydıyla teşvike konu edilmiştir.
Uygulama Yönetmeliğinde ise; dışarıda geçirilen sürelerin belirlenmesine ilişkin sorumluluğun kime ait olduğu, nasıl raporlanması gerektiği, lisansüstü eğitimde geçirilecek süreler için kimden onay alınması gerektiği ve lisansüstü eğitim kapsamında dışarıda geçirilen sürelere ilişkin ücretlere ait ek ödemelerin teşvik kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği netleştirilmiştir.
c. Uygulamada tartışmalara yol açan ve netlik olmayan Ar-Ge Merkezi Yöneticisinin Ar-Ge personeli olarak kabul edilip edilmemesi hususunda belirsizlik ortadan kaldırılmıştır. Sonuçta 5746 sayılı Kanun’un Uygulama Yönetmeliği’nde Ar-Ge veya tasarım merkezi yöneticisinin Ar-Ge, tasarım veya destek personeli olarak dikkate alınması firmaların kararına bırakılmıştır.
d. Çalışma Sürelerine İlişkin Düzenlemeler
Kanuni düzenleme gereği Uygulama Yönetmeliği’nde de gerek gelir vergisi stopajı teşviki gerekse de sigorta primi işveren desteğinde dikkate alınacak çalışma süreleri haftada 45 saat olarak revize edilmiştir. Haftada 45 saatin üzerindeki çalışmalar teşvike konu edilemeyecektir. Ayrıca ay içindeki çalışmalarının tamamının Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetleriyle ilgili olması hâlinde çalışanların hak kazanılmış hafta tatili, yıllık ücretli izin süreleri ile 17.3.1981 tarihli ve 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun’da belirtilen tatil günlerine isabet eden ücretlerin de teşvik kapsamında değerlendirilebileceği fakat yarı zamanlı çalışanların söz konusu ücretlerinin bu teşvike konu edilemeyeceği belirtilmiştir.
4. Kanun’la Getirilen Yeni Teşvik Unsurları Hakkında Açıklamalar
a. Siparişe Dayalı Ar-Ge, Yenilik ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi: Kanun’da siparişe dayalı Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerinin 5746 sayılı Kanun kapsamında belirtilen indirim, istisna, destek ve teşvik unsurlarından yararlanabileceği belirtilmiştir. Yönetmelikte, bahsi geçen Ar-Ge ve tasarım indiriminden hangi tarihten itibaren yararlanılmaya başlanabileceği ve vergi beyanlarını yaparken nelere dikkat edilmesi gerektiği konusunda detaylar yer almaktadır.
b. Temel Bilimler Desteği: Kanun’da temel bilimler lisans ve üstü mezunlarını çalıştıran Ar-Ge merkezlerine, her bir personel için iki yıl için asgari brüt ücret tutarında hibe desteği getirildiği bildirilmişti. Uygulama Yönetmeliği’nde ise bu desteğin hangi şartlarda, hangi personeller için ve ne şekilde işletmeye kullandırılacağı hakkında bilgi verilmiş, uygulama için Bakanlığa yapılması gereken bildirimler ve prosedürler netleştirilmiştir.
c. Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinde Öğretim Elemanı İstihdamı: Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde tam ve yarı zamanlı olarak öğretim elemanı çalıştırabilmekle ilgili kanunda belirtilen hususlar aynen yönetmeliğe de yansıtılmıştır. Söz konusu değişiklikten sonra Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde tam ve yarı zamanlı görevlendirilen öğretim üyelerinin geçirdikleri süreler, tam zaman eşdeğer Ar-Ge veya tasarım personeli hesaplamasında dikkate alınacaktır. Konuyla ilgili yönetmelikte Kanun’da belirtilen hususlardan daha farklı bir bilgi yer almamaktadır.
d. Tasarım Tescil Desteği: Kanun’da Bakanlık tarafından kabul edilen tasarım yarışmalarında sergilenen tasarımların tescil giderlerinin destekleneceği belirtilmiştir. Uygulama Yönetmeliği’nde ise bu desteğin uygulanmasına ilişkin hususların Bakanlıkça hazırlanan “Tasarım Tescil Desteği Uygulama Usul ve Esasları”nda belirtileceği bilgisi verilmiştir.
5. Ar-Ge, Yenilik ve Tasarım Harcamalarının Kapsamında Yapılan Düzenlemeler
Firmaların fiili uygulamalarında tereddüt yaşadıkları hususlar ve mevzuattaki belirsiz noktalar netleştirilmeye çalışılmış ve harcamaların kabul edilebilecek hususları yönetmeliğe eklenmiştir.
a. Personel Giderleri: Destek personelinin gider kabul edilebilecek ücretleri, gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilen ücretleri olarak netleştirilmiştir. Ar-Ge veya tasarım merkezleri alanı dışında geçirilen süreye isabet eden ve Bakanlar Kurulunca belirlenen sınırlar dâhilinde gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilen ücretler de Ar-Ge ve tasarım indirimine dahil edilmiştir.
b. Genel Giderler: Ar-Ge ve tasarım indirimine esas teşkil edebilecek harcamalara bu merkezlerin kira ve enerji giderleri de dâhil edilmiştir. Ancak Ar-Ge veya tasarım merkezlerine ilişkin olarak hesaplanan kira veya amortisman, su ve enerji giderleri hariç olmak üzere çeşitli kıstaslara göre ortak genel işletme giderleri üzerinden hesaplanacak paylar bu kapsamda değerlendirilemeyecektir.
c. Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler:Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler kapsamında Ar-Ge ve tasarım indirimine konu edilebilecek harcamaların detayları verilmiş ve kapsamı genişletilmiştir. Ar-Ge ve tasarım indirimine esas teşkil edebilecek harcamaların %20’sinden daha fazlası kabul edilmeyen söz konusu hizmet harcamalarında kabul edilebilecek oran %50’ye çıkartılmıştır.
6. Girişimcilere Sağlanan Sermaye Desteğinde Yeni Düzenlemeler
a. Teknogirişim Sermaye Desteği Artıyor: Kanuni düzenleme gereği 100.000,00 TL olan teknogirişim sermaye desteğinin sektörler, iş kolları ve teknoloji alanları itibariyle Bakanlığın yetkisi ile 500.000,00 TL’ye kadar çıkarılabileceği yönetmelikte de belirtilmiştir.
b. Teknogirişim Firmalarına Yatırım Yapan Kişi/Kurumlara Vergi İndirimi: Kanuni düzenleme gereği teknogirişim sermayesi desteği ile kurulan firmalara sermaye sağlayan kişi/kurumlar için, yaptıkları sermaye yatırımlarını ilgili yıla ait vergi matrahından indirebilme imkânı getirilmiştir. Kurum kazancında indirim konusu yapılabilecek söz konusu sermaye yatırımının üst limitinin ne olduğu, indirime konu edilebilecek tutarın nasıl hesaplanması gerektiği, hangi dönemlerde ve hangi beyannamelerde bu destekten yararlanıldığının beyan edilmesi gerektiği gibi konular ikincil düzenlemeyle netleştirilmiştir.
7. Ar-Ge ve Tasarım Merkezlerinin Değerlendirme ve Denetimi Konusundaki Düzenlemeler
Yönetmelikle; değerlendirme komisyonunda yer alacak sektör temsilcileri sektörlere göre genişletilmiş, görevlendirilecek akademisyenlerin seçimi komisyon yerine Bakanlık’a bırakılmıştır.
İlgili yönetmeliğin tam metnine ulaşmak için tıklayınız